Stres w pracy? Tylko bez nerwów! Na spokojnie przeczytaj, jak sobie z nim radzić.

Jakie czynniki mogą wywołać stres w środowisku pracy? Jakie są konsekwencje tego zjawiska? W jaki sposób można radzić sobie ze skutkami negatywnego napięcia? 

Poniższy artykuł poświęcony jest trudnemu dla pracodawców i pracowników tematowi stresu zawodowego – opisuje jego przyczyny, przejawy, ale także sposoby i wskazówki pomocne w walce z tym zjawiskiem.

Praca niezaprzeczalnie wiąże się z doświadczaniem stresu. Trzeba mieć jednak świadomość, że jego długotrwała obecność negatywnie wpływa nie tylko na zdrowie, codzienne funkcjonowanie, ale także poziom i jakość wykonywanych obowiązków zawodowych – a to bezpośrednio przekłada się na działanie całej firmy. Warto zatem poznać naturę, przyczyny i skutki stresu w pracy, aby wypracować skuteczne sposoby radzenia sobie w trudnych sytuacjach – tak, aby cieszyć się każdym dniem i czerpać satysfakcję z pracy zawodowej. 

O stresie zawodowym mówimy wtedy, kiedy osoby pracujące – przełożeni i współpracownicy – odczuwają dyskomfort psychiczny spowodowany faktem, że warunki pracy lub wymagania  przekraczają ich możliwości. Pracownik nie jest w stanie sprostać oczekiwaniom pracodawcy, często nie ma odpowiedniej wiedzy i umiejętności, aby zrealizować zadania, co rodzi frustrację. Stres w pracy może pojawić się w różnych sytuacjach, ale jego poziom znacznie wzrasta, gdy pracownik czuje, iż ma niewielkie wsparcie ze strony przełożonego i kolegów oraz w sytuacji, gdy ma małą kontrolę nad wykonywanymi zadaniami.

Przyczyny stresu w pracy

Ze stresem w środowisku pracy spotyka się prawie każdy – nie każdy jednak potrafi wymienić jego przyczyny. Do najczęściej występujących źródeł stresu w pracy należą m.in:

1. Przeciążenie pracą – to zjawisko, które możemy rozpatrywać w 2 aspektach. Po pierwsze – tzw. przeciążenie ilościowe, czyli sytuacja, którą możemy zaobserwować obecnie w wielu organizacjach. Praca pod presją czasu, w pośpiechu, multitasking, zabieranie pracy do domu – to dla wielu osób codzienność. Druga sprawa to przeciążenie jakościowe, czyli rozbieżność pomiędzy kompetencjami pracownika, a stawianymi mu wymaganiami. Praca może być zbyt trudna, skomplikowana, niedostosowana do możliwości danej osoby. Z przeciążeniem jakościowym często borykają się pracownicy wyższego szczebla i managerowie.
2. Praca poniżej kompetencji – czyli wykonywanie zadań, które są poniżej możliwości pracownika. Często są to proste i monotonne czynności, które nie pozwalają się sprawdzić, wykazać, „rozwinąć skrzydeł”. Praca jest poniżej aspiracji co powoduje, że staje się przyczyną silnego, negatywnego napięcia psychicznego.
3. Niejasność roli – to stan, którego doświadczają pracownicy w sytuacji, gdy nie są pewni, co mają robić, jaki jest ich zakres odpowiedzialności, w jakiej kolejności muszą być wykonywane zadania lub gdy kryteria oceny wykonywanej pracy są niejasne. Sytuacja ta sprzyja popełnianiu błędów, dezorganizacji pracy, powoduje problemy z koncentracją i rodzi frustrację.
4. Konflikt roli – czyli sytuacja, kiedy pracownik z powodu realizacji powierzonych mu zadań doświadcza dużego napięcia emocjonalnego. Natrafia na trudności, które znacząco utrudniają mu skuteczne działanie, np. niejasna decyzyjność, sprzeczne oczekiwania pracodawcy i pracownika czy konieczność realizacji zadań niezgodnych z systemem wartości, etyką pracy.
5. Relacje interpersonalne – wiele osób  boryka się osamotnieniem, mimo towarzystwa kolegów z pracy, czy też utrudnionym kontaktem z przełożonym (sprzyja temu również praca zdalna). Brak więzi, nadmierne ocenianie i kontrola czy też częste konflikty w zespole to zdecydowanie mocne sytuacje stresowe. Często system motywacyjny i strategia firmy ukierunkowana jest na rywalizację między zespołami, co niesie negatywne konsekwencje i utrudnia budowanie atmosfery zaufania i relacji. Brak wsparcia ze strony współpracowników może prowadzić do poważnych problemów – w pracy spędzamy przecież dużą część codziennego życia, zatem warto dbać o relacje ze współpracownikami.
6. Kultura organizacyjna – system wartości, niepisany wzór zasad i wzorców postępowania to kolejny element, który może być przyczyną powstawania negatywnych emocji.  Silnie hierarchiczna struktura, bezrefleksyjne poddawanie się normom, powielanie rutynowych działań sprzyja powstawaniu napięcia. Zdarza się, że osoba, która się nie podporządkowuje bywa traktowana jak wróg, a niekiedy nawet wypychana z zespołu.
7. Zmiany w organizacji – wprowadzenie dużych zmian wiąże się z trudnym dla pracowników okresem przejściowym (zwiększeniem nakładu pracy, konieczności wdrożenia się w nowe procedury, obsługę aplikacji itd.). Często nie są oni właściwie informowani o tym, z czego te zmiany wynikają lub dlaczego są istotne. Bywa również tak, że poza widocznym zwiększeniem wysiłku zmiana nie przynosi widocznych korzyści dla pracowników, przez co może być postrzegana negatywnie. 
8. Życie prywatne a praca – brak zachowania balansu między życiem zawodowym a prywatnym, m.in. ze względu na brak czasu dla bliskich czy przestrzeni na rozwój własnych pasji, powoduje dyskomfort i negatywnie wpływa na zdrowie psychiczne i fizyczne osób pracujących.

Jakie konsekwencje może powodować nadmierny stres w pracy?

Stres związany z pracą zasadniczo nie jest schorzeniem. To naturalna reakcja człowieka na wymagania w pracy, jakie są mu stawiane w miejscu zatrudnienia. Jednak gdy wysoki poziom stresu utrzymuje się bardzo długo, a co gorsza nie są usuwane jego przyczyny, trzeba liczyć się z jego negatywnym wpływem na zdrowie psychiczne i fizyczne oraz codzienne funkcjonowanie.

Przeciążenie pracą i związany z tym stres powodują nadmierne wydzielanie kortyzolu, czyli tzw. hormonu stresu. Konsekwencje tego zjawiska to stałe uczucie niepokoju, dyskomfortu i lęku, które w efekcie mogą prowadzić nawet do zaburzeń lękowych.

Gdy człowiek za długo jest pod wpływem silnego stresu na stanowisku pracy, może pojawić się apatia, poczucie bezradności, a także utrata zaufania do samego siebie, do przełożonych/kolegów, a w końcu do firmy.

Paraliżujący, długotrwały stres może nieść ze sobą tragiczne w skutkach problemy zdrowotne. Często prowadzi do wyczerpania fizycznego i psychicznego. W skrajnych przypadkach może prowadzić też do groźnego syndromu wypalenia zawodowego – dlatego warto znać sposoby na stres w pracy, np. techniki relaksacyjne, które pomagają przetrwać ciężkie chwile.

Stres w pracy – jak wpływa na działanie firmy?

Ciągły stres w pracy odbija się również niekorzystnie na funkcjonowaniu całej organizacji. Jego przejawy to m.in.:

• nieobecności spowodowane chorobami, wywołanymi przez nadmierne napięcie, co wpływa na zwiększenie kosztów organizacji;
• duża rotacja w zespołach;
• pogorszenie atmosfery w pracy, brak otwartości na zmiany i nowe wyzwania;
• zmniejszenie produktywności, obniżenie jakości wykonywanych zadań.

Konsekwencją stresu często są zwiększone koszty funkcjonowania całej firmy oraz namacalnie odczuwalne straty. Błędne decyzje podejmowane w pośpiechu, niezadowoleni klienci, koszty szkoleń i przygotowania nowych osób lub kierowników zatrudnianych na miejsce tych, którzy odeszli – to tylko przykłady strat, które mogą być spowodowane przez negatywne napięcie wśród członków organizacji.

---

Dowiedz się więcej: Jak motywować pracownika? Poznaj UNIQUE-lną technikę motywacji „wspieram i wymagam”

---

Kto jest szczególnie podatny na stres w pracy?

Szczególnie wrażliwe na stres w pracy są osoby, które nie mają odpowiednich zasobów na radzenie sobie z nim, m.in. z powodu:

• krótkiego stażu czy braku doświadczenia zawodowego;
• młodego wieku i niewypracowanych jeszcze mechanizmów radzenia sobie z trudnymi sytuacjami;
• dużego zaangażowania w życie i obowiązki zawodowe, wysokiego poziomu aspiracji, ambicji, niecierpliwości, pośpiechu;
• wrodzonej, wysokiej wrażliwości;
• problemów i spraw związanych z życiem prywatnym, np. urodzenie dziecka.

Osoby te mogą wymagać bardziej empatycznego podejścia, zrozumienia i delegowania im obowiązków dostosowanych do ich aktualnych potrzeb i sytuacji. Warto zadbać o taką możliwość, aby zmniejszyć stres, a także jego skutki zdrowotne i ekonomiczne.

Jak pokonać stres w pracy?

Nie ma niestety złotego środka na walkę z tym zjawiskiem. Co zatem można zrobić? Po pierwsze – poznać siebie i swoje typowe sposoby na radzenie sobie z przewlekłym napięciem. Po drugie – zidentyfikować kluczowe sytuacje stresogenne, a po trzecie – znać sposoby na pokonanie stresu, dopasowane do własnych preferencji i napotykanych sytuacji. Co ważne, przyczyną napięcia najczęściej nie są same przeciwności, tylko nasze wyobrażenie o nich. Mówiąc wprost, to czy dana sytuacja jest dla nas stresująca, zaczyna się w naszej głowie.

Można wyróżnić 2 grupy metod radzenia sobie ze stresem w miejscu pracy: działania długofalowe oraz techniki natychmiastowej reakcji. Poniżej parę słów o każdej z nich:

1. Działania długofalowe – są to działania ukierunkowane na redukcję napięcia w dłuższej perspektywie czasowej. Ważne jest regularne podejmowanie działań, które będą niwelować codzienny stres zawodowy. Działania długofalowe budują odporność na stres, gdyż nie tylko uczymy się technik, ale przede wszystkim poznajemy i uświadamiamy sobie swoje typowe reakcje na trudne sytuacje. Jakie są przykłady długofalowych strategii radzenia sobie ze stresem w pracy?

• Dbaj o komfort psychofizyczny. Zdecydowana większość z nas ma świadomość, że jest to bardzo istotne i zapewne każdy z nas potrafi opisać, na czym polega dbanie o siebie. Dużo prościej jest jednak powiedzieć niż zrealizować. Warto podjąć świadomy wysiłek, aby poprzez odpowiednio higieniczny tryb życia – dietę, wysypianie się, dobre odżywianie czy ćwiczenia oddechowe – dbać o swoje zdrowie i redukować napięcie.
• Bądź aktywny fizycznie. Dyscyplina i systematyczność to klucz do sukcesu. Nie jest tajemnicą, że aktywność fizyczna pozwala nam dłużej cieszyć się zdrowiem, rozładować stres i niesie też wiele korzyści dla naszego mózgu.  W trakcie treningu zmniejsza się ilość kortyzolu i wydzielają się endorfiny, które z kolei podnoszą poczucie zadowolenia, szczęścia i mobilizują organizm do działania. 
• Zachowaj balans między życiem prywatnym i zawodowym. Są osoby, dla których osobiste zaangażowanie w pracę jest źródłem satysfakcji, ale są też takie, dla których jest to źródło napięć i dyskomfortu. Aby skutecznie oddzielić życie prywatne od zawodowego musimy wytyczyć jasne granice i konsekwentnie się ich trzymać. 
• Poszukuj wsparcia społecznego i buduj relacje. Wszyscy wiemy, jak duże znaczenie dla samopoczucia jednostki mają stosunki z ludźmi w miejscu pracy i nie tylko. Ważne jest nie tylko to, aby w zespole nie było konfliktów, ale też by otoczenie wspierało pracownika w jego poczynaniach. Wsparcie może mieć różne formy – emocjonalne (okazywanie sympatii, życzliwości), instrumentalne (konkretna pomoc w rozwiązaniu problemu), informacyjne (wskazówki, jak radzić sobie w danej sytuacji). Wsparcie społeczne może stanowić w pracy swoisty bufor, chroniący przed negatywnym wpływem stresorów. Pozwala lepiej sobie z nimi radzić, osłabia poziom odczuwanego stresu, a w konsekwencji jego skutki. Osoba otoczona przychylnością zawsze czuje się lepiej i pewniej, warto zatem zadbać o pozytywne relacje w zespole.
• Dobrze zarządzaj czasem. Planuj pracę zgodnie z priorytetami, dzięki czemu narzucisz sobie pewien rytm. Możesz w tym celu skorzystać ze sprawdzonego narzędzia, tzw. matrycy Eisenhowera, która pomaga podzielić zadania na ważne i nieważne oraz pilne i niepilne. Bądź konsekwentny w działaniu, co przełoży się na Twoją aktywność w realizacji zadań. Wyeliminuj „pożeracze czasu”, takie jak media społecznościowe, które są dla Ciebie źródłem negatywnego napięcia. 

2. Metody krótkotrwałe – stosowanie tych technik pozwoli nam niemal natychmiast pozbyć się napięcia. Poniżej przykłady działań, które można podjąć, aby zredukować nieprzyjemne uczucia i zadbać o swój dobrostan.

• Rozmawiaj o stresie. Nie dopuszczaj do kumulacji negatywnych emocji. Może okazać się, że Twoje obawy są bezzasadne i potrzebujesz po prostu, by ktoś Cię uspokoił albo spojrzał z innej perspektywy. Skorzystaj z pomocy innych.
• Odwracaj uwagę. Oderwij się na chwilę, aby zapomnieć o niekomfortowej sytuacji – poćwicz, porozmawiaj z kolegą, skup się na hobby. Korzystaj ze sprawdzonych sposobów na uspokojenie emocji.
• Dawaj sobie powody do zadowolenia. Podejmuj działania, które wprowadzają Cię w dobry nastrój, uspokajają, pozwalają skutecznie walczyć ze stresem, np. słuchanie muzyki, wyjście do kina, joga. Dbaj o swoje zdrowie psychiczne.
• Zwolnij tempo. Żyjemy w czasach, w których wszyscy się śpieszą. Przez to niestety popełniamy więcej błędów, które wymagają poprawy i angażują dodatkowy czas. Sam pośpiech generuje już napięcie. Aby zapanować nad nerwami zrób sobie przerwę, zatrzymaj się – pozwól sobie na chwilę wytchnienia i zbuduj plan działania.

Jakie działania może podjąć organizacja w celu ograniczenia negatywnych konsekwencji chronicznego stresu?

Zarządzanie stresem w miejscu pracy polega na podjęciu działań, mających na celu  zminimalizowanie jego negatywnych skutków. Firma powinna zidentyfikować sytuacje, które mogą niekorzystnie oddziaływać na pracowników, a następnie oszacować skalę i rodzaj stresu. W kolejnym kroku można przejść do wdrażania działań profilaktycznych. Mogą to być np.:

• modyfikacja struktury organizacyjnej firmy – tak, aby stała się bardziej przejrzysta, by pracownicy wiedzieli, kto za co odpowiada, jak przebiegają procesy w firmie, jak wygląda system ocen oraz do kogo mogą zwrócić się z prośbą o wsparcie w danym temacie;
• odpowiednia  rekrutacja – aby umiejętności pracowników były dopasowane do zadań na danym stanowisku, co wzmocni ich pewność siebie oraz wyeliminuje stres związany z koniecznością poszerzania kompetencji, często pod presją czasu;
• wspieranie indywidualnej odporności pracowników – np. poprzez aktywność sportową, ćwiczenia relaksacyjne lub szkolenia z zarządzania stresem, dbanie o regularne korzystanie z urlopów (przestrzeganie kodeksu pracy) oraz nie obciążanie pracowników nadgodzinami i sytuacjami wzmożonej ilości zadań, które często trzeba zrealizować w ograniczonym czasie;
• dbałość o rzetelną i przejrzystą komunikację – jednymi z głównych źródeł niepewności i stresu w firmach jest brak wiedzy ludzi na temat kierunku rozwoju przedsiębiorstwa, jego sytuacji i celów;
• dbanie o otoczenie społeczne – dawanie przestrzeni i możliwości na integrację zespołu, co pomaga zwiększyć efektywność i satysfakcję z pracy, ale również pokazuje ludziom, że ich praca i współpraca ma znaczenie nie tylko dla wyników firmy;
• dbałość o wysoką jakość przekazywanej informacji zwrotnej, aby wzajemny feedback nie był źródłem stresu, ale metodą i okazją na przekazanie konstruktywnych uwag i opracowanie planu zmian.

Wiele stresorów, często trwałych i nadmiernych, ma swoje źródła w środowisku pracy. Trzeba jednak pamiętać, że to właśnie praca jest często centralnym punktem naszego życia i jest nam przecież potrzebna, nie tylko do zarabiania pieniędzy. Dzięki pracy jesteśmy w stanie zaspokoić potrzeby ekonomiczne, ale także te wyższego rzędu, t.j. rozwijać się, realizować swoje ambicje czy stawać się samodzielnymi.

Rynek pracy zmienia się nieustannie i coraz szybciej. Te zmiany są nieuniknione i mocno oddziaływują na nas i nasze życie. Niepewność, stan podwyższonej gotowości, ciągłe zmiany i wyzwania – zawsze towarzyszyć im będzie mniejsze bądź większe napięcie. To jednak od nas w dużym stopniu zależy, jak skuteczne wypracujemy sposoby na walkę ze stresem i jaki będzie jego ostateczny wpływ na naszą pracę i codzienne funkcjonowanie.

Szkolenie jako sposób na stres w życiu osobistym i zawodowym

W Unique People doskonale rozumiemy, jak stres w pracy może wpływać na Twoje zdrowie i efektywność, ponieważ od lat wspieramy firmy i pracowników w budowaniu zdrowych relacji zawodowych i efektywnym zarządzaniu sobą w trudnych sytuacjach. Dzięki naszemu doświadczeniu w prowadzeniu rekrutacji oraz szkoleniom rozwojowym wiemy, jakie problemy najczęściej pojawiają się w miejscu pracy i jak skutecznie im przeciwdziałać. Współpracując z różnymi branżami zdobyliśmy szeroką wiedzę na temat tego, jak eliminować negatywne skutki stresu i tworzyć środowisko sprzyjające rozwojowi.

Zadbaj o siebie i swój zespół dzięki naszym darmowym szkoleniom, m.in. z zarządzania stresem, które pomogą Ci odzyskać kontrolę nad codziennymi wyzwaniami i poprawić jakość życia zawodowego. Zapisz się na jedno z najbliższych szkoleń, aby czerpać większą satysfakcję z pracy i zredukować wpływ stresu na Twoje życie.

Agata Bandrowska