Studium przypadku jest metodą doskonalenia kompetencji. Początkowo stosowana była podczas nauczania amerykańskich studentów prawa i medycyny. Obecnie wykorzystywana jest w znacznie szerszym zakresie, w takich dziedzinach jak: administracja, zarządzanie biznesem, inżynieria, socjologia, psychologia, pedagogika oraz szkolenia.
Studium przypadku najczęściej kojarzone jest z osobami, wybranymi jednostkami bądź małymi grupami, jednakże metoda ta dotyczy nie tylko osób. Case study można wykorzystać dla opisu przedsiębiorstwa, opisu sukcesu czy porażki gospodarczej. Jako jakościowa metoda badawcza, zawierająca szeroki opis danego przypadku, sprawdza się świetnie praktycznie w każdej dziedzinie nauki (nie tylko naukach społecznych).
Czym dokładnie jest studium przypadku? Jak wykorzystać tę metodę w praktyce szkoleniowej? Jakie są zalety i wady tej metody? Poniższy artykuł pozwoli Ci znaleźć odpowiedzi na te pytania, tak, abyś mógł skutecznie wykorzystywać case studies w pracy trenera.
Studium przypadku jako metoda szkoleniowa
Celem tego artykułu jest pokazanie studium przypadku jako atrakcyjnej i użytecznej metody rozwijania wiedzy, doskonalenia umiejętności i kształtowania postaw uczestników szkolenia. Po studium przypadku chętnie sięgają prowadzący szkolenia, ponieważ analiza przypadku może być ciekawą odskocznią od tradycyjnych sposobów przekazywania wiedzy, takich jak wykład czy prezentacja.
Głównym celem tej jakościowej metody badawczej jest jak najlepsze zobrazowanie danego zjawiska – jak sama nazwa mówi „przypadku”. W trakcie szkolenia to właśnie opis przypadku jest punktem wyjścia na drodze kształtowania kompetencji uczestników. Studium przypadku należy do metod, które dają trenerom dużą swobodę w doborze treści i form realizacji. Może być stosowane w różnych wariantach i różnych kontekstach. Daje przestrzeń na twórczość i aktywność uczestników. Jest metodą dynamiczną i zapewne w tym tkwi sekret jej popularności – nie tylko wśród trenerów biznesu, ale również nauczycieli akademickich, wykładających m.in psychologię, medycynę czy prawo.
Pojęć i definicji związanych z analizą przypadku jest bardzo dużo. Aby właściwie rozumieć i stosować tę technikę badawczą, warto usystematyzować i zdecydować się na jedno, spójne rozstrzygnięcie terminologiczne – tylko wtedy metoda będzie właściwie służyć uczestnikom i trenerom. W tej części artykułu skupimy się na zrozumieniu kluczowych terminów związanych ze stosowaniem studium przypadku w praktyce szkoleniowej.
Studium przypadku jako proces badawczy
To jedna z jakościowych metod aktywnego uczenia się poprzez stwarzanie/symulowanie rzeczywistych sytuacji i procesów, w której uczestnik szkolenia musi sobie poradzić zgodnie z otrzymanym opisem, wytycznymi itd. Sytuacja problemowa, czyli „przypadek”, dotyczy zazwyczaj konkretnego podmiotu (osoby, grupy) w określonym momencie oraz w specyficznych warunkach działania (zewnętrznych i wewnętrznych). Do realizacji case study przygotowywana jest również instrukcja, najczęściej w formie tekstowej. Istotną częścią instrukcji jest opis pojedynczego przypadku w formie pisemnej, ustnej lub nagrania – opis to integralna część metody, która ma celu rozwijanie u uczestników wybranych umiejętności. Można wyróżnić dwa typy instrukcji: dla uczestników, która powinna zawierać wprowadzenie, opis sytuacji problemowej, załączniki i pytania; oraz dla trenera, zawierająca: wprowadzenie, cele, czas realizacji, pytania i odpowiedzi, scenariusz.
Metoda case studies zaskakuje bogactwem form i możliwości pracy z grupą, a jej poszczególne odmiany mogą się różnić w zależności od celu stosowania (np: nabywanie wiedzy lub sprawdzanie umiejętności), analizowanego przypadku czy formy opisu.
Ze względu na zadanie, jakie realizują uczestnicy, można wskazać trzy główne odmiany metody studium przypadku
1. Diagnoza problemu
Ten wariant omawianej metody zakłada, że aktywność uczestnika przypomina pracę lekarza. Na podstawie obserwowanych zachowań i zbioru konkretnych danych ilościowych (np: wyniki, testów, badań itd.) należy zbadać objawy i wstępnie określić przyczyny takiego stanu.
Case study w tej formie jest bardzo użyteczne podczas szkoleń, których celem jest zwiększenie świadomości, wiedzy uczestników na temat zasad, reguł funkcjonowania określonej organizacji, grupy. W tym wariancie uczestnicy nie ćwiczą umiejętności generowania najlepszych rozwiązań i ich oceny, ale skupiają się na ustaleniu przyczyny konkretnego zdarzenia i dogłębnej identyfikacji problemu.
Studium przypadku w tej formie warto stosować na szkoleniach osób, które na co dzień nie mogą pozwolić sobie na szablonowe działania, często funkcjonują w zmiennym środowisku np: kadra kierownicza, nauczyciele, handlowcy.
2. Poszukiwanie rozwiązań
Ten wariant metody zakłada samodzielne przeanalizowanie, opracowanie oraz proponowanie rozwiązań na podstawie opisu przypadku. Prowadzący (trener) przedstawia ogólną charakterystykę organizacji i osób biorących udział w wydarzeniu, bez wdrożonych działań naprawczych. Można wyróżnić dwie formy omawianego studium przypadku: „martwe” i „żywe”.
„Martwy” przypadek cechuje się tym, że wszystkie informacje są podawane uczestnikom od razu. Inaczej jest w przypadkach „żywych”, gdzie trener (na prośbę uczestników lub sam) w pewnych odstępach czasu dostarcza kolejnych porcji najbardziej istotnych informacji i nowych faktów. Dzięki takiemu działaniu studium przypadku staje się bardziej dynamiczne i angażuje uczestników, pobudzając ich do samodzielnego rozwiązywania problemów oraz wyciągania wniosków na podstawie analizy konkretnych sytuacji.
Studium przypadku w tej formie warto stosować na szkoleniach kadry kierowniczej, zespołów pracujących w obsłudze klienta, przedstawicieli handlowych.
3. Ocena rozwiązań
Jest to wariant metody, w którym trener przekazuje grupie wszystkie dane na temat sytuacji trudnej wraz z zastosowanymi rozwiązaniami. Kwestionariusz z opisem przypadku zawiera informacje o okolicznościach przed wystąpieniem sytuacji trudnej, opis samych trudności oraz charakterystykę sposobu rozwiązania problemów i konsekwencje podjętych działań. W tej wersji metody największy nacisk położony jest na analizę danych i doskonalenie kompetencji krytycznego myślenia, podejmowania decyzji, zdolności oceny.
Dogłębna analiza sytuacji pomaga rozwijać kreatywność, umiejętność podejmowania decyzji czy współpracę w zespole. Warto dobierać wariant tej metody odpowiednio do zaistniałych potrzeb, biorąc pod uwagę sytuację, bieżące obserwacje i stawiane cele szkoleniowe. Wówczas mamy pewność, że osiągniemy zamierzone rezultaty.
Studium przypadku w tej formie warto stosować na szkoleniach kadry kierowniczej, zespołów pracujących w obsłudze klienta, urzędników czy nauczycieli.
Zalety case study
W tej części artykułu przyjrzymy się słabym i mocnym stronom metody studium przypadku. Każdy doświadczony trener czy badacz zdaje sobie sprawę z jej atrakcyjności, natomiast – jak każda metoda – ta również ta ma swoje wady i zalety.
Do mocnych stron wykorzystywania i przeprowadzenia studium przypadku należą:
1. Szerokie zastosowanie – analiza przypadku niewątpliwie pozwala na realizację wielu różnorodnych celów szkoleniowych. Sprawdza się w wielu dziedzinach, wymagających umiejętności analitycznych, np. w negocjacjach, sprzedaży czy naukach ekonomicznych. Studium przypadku może być doskonałym narzędziem do edukacji, sprawdzania wiedzy czy mierzenia osiągniętych rezultatów.
2. Elastyczność i możliwość dostosowania do potrzeb uczestników – studium przypadku można swobodnie dostosować do różnych celów szkoleniowych, aktualnych wymagań grupy uczestników i jej liczebności (praca indywidualna/grupowa).
3. Pobudzanie do aktywności – metoda ta jest formą nauki, która wymaga od uczestników aktywności na poziomie poznawczym, behawioralnym, emocjonalnym i społecznym. Tutaj kluczowa jest oczywiście rola trenera pod kątem doboru przypadku do analizy, opisu sytuacji czy poprawności warsztatowej.
4. Konfrontacja uczestników z problemami, których nie znają z doświadczenia – opisy przypadków dają uczestnikom możliwość poznania firm, organizacji, przypadków skrajnych, z którymi być może nie mieli szans się zetknąć. Młodym ludziom pomaga to lepiej zrozumieć zjawiska, procesy czy sytuacje problemowe oparte na badaniach jakościowych i faktach, a doświadczonym pracownikom daje szansę na oderwanie się od codziennej rutyny i odświeżenie wiedzy.
5. Działanie bez ryzyka – studium przypadku daje szanse zapoznania się z trudnymi zagadnieniami (np: restrukturyzacja, sytuacje kryzysowe) w bezpieczny sposób, bez napięcia emocjonalnego, bez uogólnień, ze świadomością niskiego ryzyka i przyzwoleniem na popełnianie błędów. To bardzo ważne, gdyż celem tej metody jest nie tylko wyciągnięcie wniosków, ale przede wszystkim pobudzenie pokładów kreatywności, które w realnych warunkach mogą być blokowane przez strach. Co ważne, uczestnicy popełniając błędy uczą się podejmowania właściwych decyzji w realnym środowisku pracy, w analogicznych warunkach.
6. Zachęta do pracy zespołowej i porozumiewania się – z założenia case study wymaga od każdego uczestnika dzielenia się swoim punktem widzenia, wnioskami z analizy. Rozwijanie umiejętności współpracy jest szczególnie istotne w środowiskach indywidualistów (np: programiści).
Studium przypadku jest metodą dynamiczną. Łączy w sobie pracę indywidualną i grupową, dyskusję, burzę mózgów. W najprostszej wersji jest metodą łatwą do zastosowania. Wielu trenerów z powodzeniem korzysta z niej, aby wzbogacić swój warsztat trenerski i wpłynąć na poziom zadowolenia uczestników.
Dowiedz się więcej: Jak motywować pracownika? Poznaj UNIQUE-lną technikę motywacji „wspieram i wymagam”
Czy studium ma również wady?
Warto również zwrócić uwagę na zagrożenia, związane z tą metodologią.
1. Case studies wymaga odpowiednich kwalifikacji – trenerzy korzystający z tej metody w rozbudowanej wersji powinni być odpowiednio przygotowani do jej realizacji. Istotne jest posiadanie kompetencji związanych z moderowaniem dyskusji, kontrolą dynamiki grupy i emocji, które zawsze są obecne w sytuacjach, gdzie bronimy własnych pomysłów. Mimo łatwości z jaką można stosować studium przypadku, przy bardziej wymagających grupach czy trudniejszych sytuacjach do analizy niezbędne jest odpowiednie przygotowanie trenera.
2. Czasochłonność – studia przypadków, które rzetelnie obrazują rzeczywiste warunki i problemy, są zazwyczaj bardzo rozbudowane. Aby przygotować odpowiednie materiały, zawierające szeroki, teoretyczny opis danego zjawiska, trzeba korzystać z różnych danych i źródeł informacji. Znalezienie odpowiednich przypadków do analizy nie jest łatwe, dlatego część trenerów korzysta z gotowych rozwiązań wybranych problemów i decyduje się na stosowanie mniej rozbudowanej analizy przypadków.
3. Nieadekwatność przypadków – zdarza się, że trudno jest znaleźć przypadek i wybrać do analizy sytuację, która będzie trafiała w punkt. Bywa, że ze względu na brak adekwatnych case studies, analizowane są przypadki z różnych sektorów – np. pracownicy call center analizują problemy urzędników. Większość uczących się woli przykłady z własnej branży, które mają miejsce w podobnych warunkach, ponieważ mocniej na nich oddziaływują i są bardziej pouczające. Część trenerów przygotowuje opisy przypadków na podstawie wiedzy zdobytej od pracowników firmy, co niestety wiąże się z tym, że przykłady sytuacji mogą być niekompletne lub mają negatywny wydźwięk.
4. Trudność w weryfikacji proponowanych rozwiązań – zadaniem trenera jest zadbać o to, aby grupa była zgodna w wyborze kryteriów najlepszych rozwiązań. Nie oznacza to niestety, że proponowane działania zawsze będą właściwe. Studium przypadku nie jest w stanie zastąpić działania w warunkach rzeczywistych – zawsze pozostaje margines błędu, jeśli chodzi o jakość wypracowanych pomysłów.
Studium przypadku jako metoda szkoleniowa ma bardzo duży potencjał, ponieważ stwarza możliwość uczenia się przez doświadczenie. W większości przypadków gwarantuje sukces szkolenia. Trzeba jednak wziąć pod uwagę kilka aspektów, licząc się z tym, że realny efekt tej metody może być niższy niż oczekiwany. Rzetelne przygotowanie, instrukcje zawierające szeroki opis danego zjawiska, przemyślenie problemu – to tylko przykłady elementów, które zdecydowanie będą mieć wpływ na efektywność case study. Warto oferować uczestnikom do analizy kilka przypadków, które nie opierają się na tych samych warunkach. Porównywanie ich oraz wyszukiwanie podobieństw i różnic znacząco podnosi atrakcyjność zajęć. Odpowiednio dobrane opisy przypadków, dane i informacje, a także bezpieczne otoczenie do realizacji tego typu sesji, to również bardzo ważne kwestie.
Szkolenia oparte o studium przypadku z Unique People
Jeśli jesteś osobą, która ceni praktyczne podejście do rozwoju i nauki, studium przypadku to idealna metoda szkoleniowa dla Ciebie. Narzędzie to, bazując na analizie konkretnych sytuacji, rozwija kluczowe kompetencje, takie jak krytyczne myślenie, umiejętność diagnozowania problemów oraz podejmowania decyzji w dynamicznych warunkach.
Szkolenia Unique People, dzięki realistycznym scenariuszom, pozwalają uczestnikom uczyć się praktycznego podejścia do wyzwań zawodowych i zyskać doświadczenie bez ryzyka popełnienia błędów w realnym środowisku pracy. W ramach prowadzonych warsztatów na praktycznych przykładach doskonalimy umiejętności przywódcze, sprzedażowe, rozwijamy zdolności obsługi klienta i rozwiązywania problemów oraz podnosimy efektywność współpracy w zespole.
W Unique People od ponad dwudziestu lat szkolimy pracowników z różnych branż, dlatego posiadamy arsenał wielu case studies, które wykorzystujemy podczas szkoleń online i stacjonarnych. Szkolenia oparte o studium przypadku to idealne rozwiązanie dla liderów, kadry menedżerskiej oraz specjalistów chcących podnosić swoje kwalifikacje w sposób nowoczesny i efektywny. Dołącz do grona profesjonalistów, którzy wybierają szkolenia oparte na case study. Wybierz praktykę, która działa!
Agata Bandrowska
